ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 6، شهریور 1400 ، شماره پی در پی 64

پژوهشی در ترکیبات تازه سبک هندی

صفحه (59 - 77)
موسی صباغیان ، محمدرضا شریفی (نویسنده مسئول)، سعید خیرخواه
تاریخ دریافت مقاله : آبان 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهمن 1399

چکیده

زمینه و هدف: ترکیب‌سازی یکی از مهمترین حوزه هایی است که شاعران در راستای تازگی زبان و ایجاد خلاقیت در آن وارد شده اند. البته باید دانست که استعداد ترکیب‌سازی شعرا با هم متفاوت است؛ قدرت ترکیب‌سازی شاعران یک دوره یکسان نیست و این یکسان نبودن، در ادوار مختلف شدیدتر است. در سبک هندی مسئله بالا بودن بسامد ترکیب، خود عاملی سبک‌شناسانه است. با ترکیباتی که در سبک هندی در شعر شاعران بعنوان مجموعه ای از کلمات و تعابیر مبهم روبرو هستیم، دچار نوعی سردرگمی و ناآشنایی میشویم که نمیتوانیم به عمق مفهوم و منظور بیت راه یابیم. هدف این مقاله بررسی ترکیبات جدید و خاص در شعر شاعران سبک هندی و کارکردهای هنری آن است.

روش مطالعه: روش پژوهش در این مقاله براساس اهداف تعیین‌شده به شیوۀ کاربردی، یادداشت‌برداری و بر مبنای تجزیه و تحلیل داده ها، تحلیلی ـ توصیفی و گردآوری اطلاعات (استفاده از منابع و اسناد کتابخانه، مقالات علمی و ادبی، پایان‌نامه‏ها و سایتها)، فیش‌برداری، تنظیم و طبقه بندی آنهاست. تحقیق از نوع نظری است.

یافته ها: پژوهش حاضر بطور عملی و علمی نشان میدهد «ترکیبات خاص و جدید» از مهمترین عوامل غموض زبان در اشعار شاعران سبک هندی بوده و پیچیدگی زبان آنها را دوچندان کرده است. مضامین این ترکیبات عمدتاً در دو گروه مفاهیم انتزاعی و عینی طبقه‎بندی شده اند. براساس داده های حاصل از پژوهش، عناصر عینی ترکیبات در سبک هندی در مقایسه با عناصر انتزاعی بسامد بالاتری را به خود اختصاص داده است.

نتیجه گیری: این پژوهش با بررسی عناصر مضمون آفرین ترکیبات جدید در شعر شاعران سبک هندی نشان میدهد عناصر ترکیبات عینی و انتزاعی را میتوان در سه گروه «طبیعت، اشیاء و حیوان» طبقه بندی کرد. گروه اول شامل اشیاء 40 درصد از کل ترکیبات جدید در سبک هندی را دربر میگیرند، در مرتبه دوم طبیعت 35 درصد و در مرتبه سوم ترکیبات جدید مضمون حیوانی 25 در صد از کل ترکیبات را به خود اختصاص داده اند.

کلمات کلیدی
ترکیب‌سازی , سبک هندی , ترکیبات انتزاعی , ترکیببات عینی

• اسم و صفت مرکب در زبان فارسی، طباطبایی، علاءالدین. (1382). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
• ترکیب در زبان فارسی، مقربّی، مصطفی. (1372). نشریه سخن. شمارۀ 26. صص 422-431.
• ترکیب‌سازی در شعر قیصر امین‌پور و نقشهای هنری آن، دهرامی، مهدی. (1393). فصلنامۀ پژوهش ادبی و بلاغی، (9) 3، صص 61-78.
• دیوان اشعار، صائب تبریزی، میرزا محمدعلی. (1370). مصحح محمد قهرمان. تهران: علمی و فرهنگی.
• دیوان اشعار، قدسی مشهدی، محمد جان. (1375). تصحیح و تعلیقات محمد قهرمان. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
• دیوان اشعار، کاشانی، کلیم. (1369). تصحیح و مقابله بیژن ترقی. مقدمه پرتو بیضایی. تهران: چاپخانه حیدری.
• دیوان اشعار، کشمیری، غنی. (1362). به کوشش احمد کرمی. تهران: انتشارات ما.
• دیوان اشعار، لاهیجی، حزین (1356). تصحیح بیژن ترقی. تهران: کتابفروشی خیام.
• دیوان اشعار، نیشابوری، نظیری. (1389). تصحیح محمدرضا طاهری. تهران: نگاه.
• شاعر آینه‌ها، شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1366). تهران: آگاه.
• فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، مقدادی، بهرام. (1378). (از افلاطون تا عصر حاضر). تهران: فکر امروز.
• کلیات اشعار، آملی، طالب. (1368). به اهتمام و تصحیح شهاب طاهری، تهران: کتابخانه سنایی.
• کلیات اشعار، شیرازی، اهلی. (1344). به کوشش حامد ربانی. تهران: سنایی.
• کلیات اشعار، شیرازی، عرفی. (1369). به کوشش جواهری (وجدی). تهران: سنایی.
• کلیات دیوان، بافقی، وحشی. (1388) ویراسته محمدحسین مجدم و کوروش تهرانی. تهران: زوار.
• کلیات دیوان، بیدل دهلوی، ابوالمعالی میرزا عبدالقادر. (1366). تصحیح خال محمد خسته استاد خلیلی با مقدمه حسین آهی. تهران :کتابفروشی فروغی.
• معنی‌شناسی، پالمر، فرانک. (1366). ترجمه کوروش صفوی. تهران: نشر مرکز.
• نگاهی به دستور زبان، باطنی، محمدرضا. (1380). چاپ نهم. تهران: آگاه.
• وجه غالب. یاکوبسن، رومن. (1377). ترجمه کیوان نریمانی. (2 و 3) 1، صص 28-35.